Στις αρχές της εφηβείας μου σταμάτησα να τρώω πρωινό. Απλά δεν ένιωθα καλά, όταν έτρωγα το πρωί. Στην πραγματικότητα τις περισσότερες φορές ένιωθα απαίσια. Υπήρξαν στιγμές στη ζωή μου, που προσπάθησα να φάω ξανά πρωινό, για παράδειγμα όταν ήμουν με μια καλή παρέα ή σ’ ένα ξενοδοχείο πριν περιπλανηθώ μια ολόκληρη μέρα σε μια ξένη πόλη. Επιπλέον σκεφτόμουν ότι θα έπρεπε να πάρω το πρωινό μου, πριν βγω για μια βόλτα στα βουνά. Όμως_ αυτή μου η απόφαση ήταν πάντα λάθος. Το πρωινό δε μου κάνει καλό και αυτό έρχεται σε  αντίθεση με τις περισσότερες επίσημες ιατρικές συμβουλές. Αποτελώ μήπως την εξαίρεση σε έναν σημαντικό κανόνα;

Κατά τη διάρκεια αρκετών δεκαετιών στη γενική ιατρική, ήρθα αντιμέτωπος με πολλούς που ένιωθαν σαν κι εμένα. Δεν παραβιάζουμε μόνο την κοινή λογική σχετικά με το πρωινό. Νιώθουμε καλά μόνο με ένα γεύμα την ημέρα ή το πολύ μ΄ένα δεύτερο. Δεν μπορούμε να ακολουθήσουμε τον κανόνα, που επιβάλλει να τρώμε ανά τρεις ή τέσσερις ώρες, ένα κανόνα που εξακολουθεί να είναι δημοφιλής στους διατροφολόγους. Από προσωπική εμπειρία, αλλά και μελετώντας τις αρχές της ανθρώπινης ευρωστίας, έχω σοβαρές αμφιβολίες για αυτόν τον κανόνα, αλλά και για πολλούς άλλους.

Ξεκινώντας την ιατρική σχολή την δεκαετία του ’70, επικρατούσε τότε ακόμη η ιδέα, ότι ένα νεογέννητο πρέπει να θηλάζει ή να ταΐζεται κάθε 4 ώρες. Οι μητέρες ξυπνούσαν τα μωρά τους από τον ύπνο για να τα ταΐσουν. Όμως_ πιο συχνά, κουβαλούσαν τα μωρά τους πέρα δώθε πεινασμένα και κλαμένα, προσπαθώντας να τα καθησυχάσουν μέχρι να έρθει η ώρα για να τα ταΐσουν. Με αυτήν την πρακτική οι μητέρες αποτύγχαναν να θηλάσουν τα παιδιά τους και πιθανότατα με αυτόν τον τρόπο δημιούργησαν το έδαφος για αρκετές διατροφικές διαταραχές. Τόσο άγχος και αναταραχή εξαιτίας ενός κανόνα που δεν είχε νόημα, εξαρχής.

Ο κανόνας που εξακολουθεί να ισχύει, δηλαδή το να τρώει κανείς ανά τρεις έως τέσσερις ώρες, ας δούμε εάν έχει νόημα. Συχνά υποστηρίζεται ότι όταν υπάρχει μία συνεχόμενη ροή φαγητού, που διακινείται μέσω του εντέρου, αυτό αποτελεί μία καλή διαδικασία για την υγεία, όπως αντίστοιχα ένα αυτοκίνητο χρειάζεται συνεχώς καύσιμα. Πρώτον, τέτοια μηχανικά μοντέλα είναι αμφίβολα για μια υγιή ζωή. Δεύτερον, υπάρχει αρκετή αποθηκευμένη ενέργεια στο ντεπόζιτο βενζίνης για να ανεβείτε στα βουνά ή για να κάνετε σκληρή δουλειά, αρκεί να μην υπάρχει έλλειψη φαγητού για εβδομάδες.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το άγχος που βιώνει το σώμα μας σε κατάσταση νηστείας, μπορεί να μην είναι τόσο καλό για την υγεία μας. Όμως ισχύει το αντίθετο. Η μη κατανάλωση φαγητού για μεγάλο χρονικό διάστημα ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα,[1]  μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη[2] και έχει πολλά άλλα θετικά αποτελέσματα.[3] Το να μην τρώμε για κάποιο χρονικό διάστημα ονομάζεται σήμερα διαλειμματική νηστεία. Κάποιος μπορεί να μην φάει για μία ή δύο ημέρες την εβδομάδα. Αυτό ονομάζεται 2/5 νηστεία. Μια άλλη στρατηγική είναι το να μην τρώμε για αρκετές ώρες την ημέρα. Ο κανόνας 8/16 λέει ότι πρέπει να τρώμε μόνο στο χρονικό διάστημα μεταξύ 8-10 ωρών και να μένουμε συνεχόμενα χωρίς φαγητό για άλλες 14-16 ώρες.

Φυσικά κι αυτός ο κανόνας είναι λάθος, αν και ταιριάζει απόλυτα στον τρόπο ζωής μου. Ανήκω στην κατηγορία των ανθρώπων που τρώνε με το στυλ του λιονταριού. Εμείς τα λιοντάρια χρειαζόμαστε ένα μεγάλο γεύμα την ημέρα και αποτελεί πολυτέλεια το να έχουμε ένα δεύτερο μικρότερο. Δεν μπορούμε να τρώμε κάθε τρεις και λίγο. Αισθανόμαστε δυσφορεία και_παχαίνουμε αν τρώμε κάθε 3-4 ώρες, επειδή τρώμε και πολύ. Σε αντίθεση μ΄εμάς είναι το διατροφικό μοντέλο των κοτόπουλων. Χρειάζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα λίγη ποσότητα φαγητού και δυσκολεύονται να μείνουν δίχως φαγητό για μεγάλο χρονικό διάστημα. Γι΄ αυτούς ο κανόνας 8/16 είναι μία τελείως λανθασμένη πρακτική.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε το εξής: όλοι οι κανόνες είναι λανθασμένοι, εάν εφαρμοστούν για όλες τις περιπτώσεις. Επειδή μπορεί να ισχύουν για ένα άτομο, αλλά δεν ισχύουν για κάποιο άλλο. Αυτή η διαφορετικότητα δεν μπορεί να επιλυθεί με στατιστικά στοιχεία, που αποτελούν την περηφάνια των περισσότερων θετικών επιστημών. Οι στατιστικές εμπεριέχουν απλά ενδείξεις, ποτέ αποδείξεις και είναι άνευ νοήματος για ένα συγκεκριμένο άτομο. Ο Ιωάννης Ιωαννίδης, ένας από τους πλέον κορυφαίους επιστήμονες στη στατιστική, απέδειξε, ότι τα περισσότερα δημοσιευμένα ερευνητικά ευρήματα είναι ψευδή,[4] ειδικά στον τομέα της διατροφής. [5] Η διατροφή είναι ένας περίπλοκος τομέας και είναι σχεδόν αδύνατο να καταλήξουμε σε σαφή συμπεράσματα.

Άρα τι συμβαίνει με το πρωινό; Το πρωινό έχει γίνει ένα είδος πεδίου μάχης στην ιατρική, όπου οι παραδοσιακές απόψεις  των διαιτολόγων/διατροφολόγων,_ως επί το πλείστον του μοντέλου του  κοτόπουλου, έρχονται σε σύγκρουση με εκείνο του λιονταριού. Μερικοί επιστήμονες θεωρούν το πρωινό περιττό.[6] Άλλοι, επιμένουν ότι το πρωινό έχει πολλά οφέλη για την υγεία. Για παράδειγμα, η παράλειψη του πρωινού σχετίζεται με περισσότερες καρδιαγγειακές παθήσεις[7] ή την αύξηση βάρους.[8] Ωστόσο, δεν πρέπει να λάβουμε υπόψη  πολύ σοβαρά όλες αυτές τις έρευνες .

Όμως αυτό το οποίο θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη, είναι τα αποτελέσματα μιας άλλης μελέτης. Όπου διερευνήθηκε σε ποιο βαθμό το πρωινό των παιδιών, επηρεάζει τις σχολικές τους επιδόσεις. Αν και η μελέτη δεν κατέληξε σ’ ένα σαφές συμπέρασμα, θέτει ένα εύλογο ζήτημα: την ποιότητα του πρωινού. Πολύ συχνά το πρωινό αποτελείται από προϊόντα  ζάχαρης, συνδιασμένα με λευκό ψωμί με επικάλυψη μερέντας και σοκολατούχο γάλα. Έχει, όπως λέγεται, έναν υψηλό γλυκαιμικό δείκτη. Αυτό οδηγεί λίγο αργότερα, κατά τη διάρκεια των σχολικών ωρών, σε αντιδραστική υπογλυκαιμία. Αυτή η υπογλυκαιμία δεν διαταράσσει μόνο τη σχολική απόδοση, [9]παρεμποδίζει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος[10] και έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών.

Οι μπάρες δημητριακών και πολλά άλλα είδη δημητριακών δεν είναι καλύτερα. Είναι εμπλουτισμένα με υψηλά ποσοστά ζάχαρης. Το βιομηχανικό γιαούρτι φρούτων έχει έως και 15% ζάχαρη, όπως και τα δημητριακά του σούπερ μάρκετ, που καταναλώνουμε το πρωί εμπεριέχουν έως 25% ζάχαρη.[11] Έτσι, δεν έχει σημασία εάν ένα παιδί τρώει κορν φλέικς με ζάχαρη ή ζάχαρη με κορν φλέικς. Ο γλυκαιμικός δείκτης είναι πάρα πολύ υψηλός.

Ένα τέτοιο πρωινό δεν ωφελεί την υγεία ενός παιδιού. Η μείωση της ζάχαρης είναι ένα σημαντικό βήμα για τη βελτίωση της υγείας του.[12]  Η εναλλακτική λύση του τοστ, με μαργαρίνη και γαλοπούλα είναι μόνο ελαφρώς καλύτερη.

Το πρωινό φαίνεται να είναι μια περίπλοκη  υπόθεση. Ή, όπως το έθεσε μια δημοσιογράφος: «Η διατροφή των παιδιών δεν θα έπρεπε να είναι τόσο δύσκολη. Μετά από μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ανατροφής παιδιών, οι άνθρωποι θα έπρεπε να το έχουν αντιληφθεί. Ωστόσο, εξακολουθούμε να_κάνουμε (τα ίδια) λάθη.».[13] Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν οι γονείς προσπαθούν να ταΐσουν ένα παιδί, που δεν πεινάει ουσιαστικά το πρωί. Προσπαθούν να το ταΐσουν, γιατί πιστεύουν ότι είναι σημαντικό για το παιδί να τρώει.

Η ιδέα ότι χρειαζόμαστε ένα πλούσιο πρωινό, χρονολογείται πίσω σε μια καμπάνια των μέσων ενημέρωσης στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920. Ο Edward Bernays, ο εμπνευστής της εκστρατείας των μέσων μαζικής ενημέρωσης, θεωρείται ως ένας από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους του περασμένου αιώνα. Όχι μόνο επειδή έπεισε τον κόσμο ότι είναι σημαντικό να φάει ένα πλούσιο πρωινό. Επίσης, έπεισε τις γυναίκες, ότι το κάπνισμα είναι έκφραση ανεξαρτησίας.[14]Πρέπει να γνωρίζουμε ότι πολλές από τις δεδομένες πεποιθήσεις μας δεν είναι τίποτα άλλο παρά το αποτέλεσμα της διαφήμισης.

Η παράλειψη του πρωινού μπορεί να είναι καλή τακτική για ένα παιδί, όταν αυτό  δεν πεινάει. Ας σεβαστούμε την ιδιαιτερότητα κάθε ανθρώπου από παιδί. Ας του επιτρέψουμε να φάει με όρεξη  και με περισσότερη ποιότητα αργότερα. Επίσης είναι σημαντικό να παραλειφθεί ένα γεύμα πριν από μια προπόνηση, καθώς αυτό προωθεί  την υγεία και την απώλεια βάρους.[15] Οι γονείς δεν θα πρέπει να φοβούνται, ότι τα παιδιά τους θα ξεμείνουν από καύσιμα.

Πηγές

[1]Becker, T., Loch, G., Beyer, M. et al. (2010): FOXO-dependent regulation of innate immune homeostasis. Nature 463, 369–373 (2010) doi:10.1038/nature08698

[2]Furmli S, Elmasry, Ramos M, Fung J (2017): Therapeutic use of intermittent fasting for people with type 2 diabetes as a Rn alternative to insulin, BMJ Case Reports, 2018; bcr-2017-221854 DOI: 10.1136/bcr-2017-221854

[3]NIH/National Institute on Aging. (2018, September 6): Longer daily fasting times improve health and longevity in mice: Benefits seen regardless of calorie intake, diet composition in new study, ScienceDaily.  Retrieved September 7, 2018 from www.sciencedaily.com/releases/2018/09/180906123305.htm

Wilkinson et al. (2019):  Ten-Hour Time-Restricted Eating Reduces Weight, Blood Pressure, and Atherogenic Lipids in Patientswith Metabolic Syndrome, Cell Metabolism, https://doi.org/10.1016/j.cmet.2019.11.004

[4]Ioannidis JPA (2005): Why Most Published Research Findings Are False, PLoS Med. 2005 Aug; 2(8): e124., Published online 2005 Aug 30. doi: 10.1371/journal.pmed.0020124, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1182327/pdf/pmed.0020124.pdf

[5]Ioannidis JPA (2018): The Challenge of Reforming Nutritional Epidemiologic Research. JAMA. 2018;320(10):969–970. doi:https://doi.org/10.1001/jama.2018.11025

[6]Chowdhury EA, Richardson JD, Holman GD, Tsintzas K, Thompson D, Betts JA (2016): The causal role of breakfast in energy balance and health: a randomized controlled trial in obese adults, Am J Clin Nutr. 2016 Mar;103(3):747-56. doi: 10.3945/ajcn.115.122044

Betts JA, Chowdhury EA, Gonzalez JT, Richardson JD, Tsintzas K, Thompson D (2016): Is breakfast the most important meal of the day?, Proc Nutr Soc. 2016 Nov;75(4):464-474

[7]Rong S, Snetselaar LG, Xu G, et al. Association of skipping breakfast with cardiovascular and all-cause mortality. J Am Coll Cardiol. 2019;73:2025-2032.

[8]Kahleova H, Lloren JI, Mashchak A, Hill M, Fraser GE (2017): Meal Frequency and Timing Are Associated with Changes in Body Mass Index in Adventist Health Study 2, J Nutr. 2017 Sep;147(9):1722-1728. doi: 10.3945/jn.116.244749

[9]Swedish Research Council. “Right Breakfast Bread Keeps Blood Sugar In Check All Day.” ScienceDaily. ScienceDaily, 11 September 2007, www.sciencedaily.com/releases/2007/09/070905095324.htm

[10]Owczarek D, Rodacki T, Domagała-Rodacka R, Cibor D, Mach T (2016): Diet and nutritional factors in inflammatory bowel diseases, World J Gastroenterol. 2016 Jan 21;22(3):895-905. doi: 10.3748/wjg.v22.i3.895

[11]foodwatch Marktstudie (2019): Zuckergehalt in Frühstücksflocken und Joghurts für Kinder, https://www.foodwatch.org/fileadmin/-DE/Themen/Kinderernaehrung/Marktstudie_Kinderlebensmittel.pdf

[12]Lustig, R.H., Mulligan, K., Noworolski, S.M., Tai, V.W., Wen, M.J., Erkin‐Cakmak, A., Gugliucci, A. and Schwarz, J.‐M. (2016), Isocaloric fructose restriction and metabolic improvement in children with obesity and metabolic syndrome. Obesity, 24: 453-460. doi:10.1002/oby.21371

[13]Bilger B (2019): Can Babies Learn to Love Vegetables?, The New Yorker November 25, 2019

https://www.newyorker.com/magazine/2019/11/25/can-babies-learn-to-love-vegetables

[14]Wikipedia contributors. (2019, December 4). Edward Bernays. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 11:23, December 6, 2019, from https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Edward_Bernays&oldid=929302002

Held L (2009): High-Protein Diet Could Be Harmful, Monitor on Psychology Vol 40, No. 11: 32

https://www.apa.org/monitor/2009/12/consumer

[15]Edinburgh RM, Hengist A, Smith HA, Travers RL, Betts JA, Thompson D, Walhin JP, Wallis GA, Hamilton DL, Stevenson EJ, Tipton KD, Gonzalez JT (2019): Skipping Breakfast Before Exercise Creates a More Negative 24-hour Energy Balance: A Randomized Controlled Trial in Healthy Physically Active Young Men, J Nutr. 2019 Aug 1;149(8):1326-1334. doi: 10.1093/jn/nxz018.