Το διαδίκτυο (internet) και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Social media) αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης ζωής. Ήδη πριν από την πανδημία της Covid-19, κάναμε μια παρουσίαση σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους αυτών των μέσων. Από τότε έχουν αλλάξει πολλά. Σήμερα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει κινητήρια δύναμη πίσω από την «κρίση της ψυχικής υγείας των νέων». Ως εκ τούτου, είχε νόημα να αναθεωρήσουμε την παλιά διάλεξη και να την παρουσιάσουμε ξανά. Αυτό κάναμε πριν από έξι μήνες. Στο τέλος της παρουσίασης, ένας συμμετέχων ρώτησε: «Όλα αυτά ακούγονται πολύ ωραία και καλά. Γνωρίζουμε το πρόβλημα. Τι πρέπει να κάνουμε;» Δεν είχαμε καμία απάντηση εκτός από μερικές επίσημες συστάσεις, για παράδειγμα από την Ένωση Αμερικανών Ψυχολόγων, οι οποίες δεν μας ικανοποιούσαν.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς; Οι καλοπροαίρετες συμβουλές από φαινομενικούς και πραγματικούς ειδικούς είναι συνήθως ανεπαρκείς. Σκεφτήκαμε πολύ και συζητήσαμε πολύ. Ήταν σημαντικό για εμάς να βρούμε τις δικές μας απαντήσεις.

*

Είμαστε πεπεισμένοι ότι υπάρχουν απαντήσεις.

Ωστόσο, καμία από αυτές δεν είναι απλή.

*

Οι γονείς συνήθως απευθύνονται σε εμάς μόνο όταν τα παιδιά τους έχουν εθιστεί πλέον στην οθόνη. Τότε περιμένουν από εμάς να δώσουμε στους εφήβους κάποιες καλές συμβουλές για να μην το κάνουν. Φαίνεται, να πιστεύουν ότι οι έφηβοι θα απαντήσουν στη συνέχεια: «Αυτό ακούγεται υπέροχο! Από αύριο θα είμαι καλό κορίτσι/αγόρι και θα το κάνω!». Δεν είναι έτσι όμως τα πράγματα.

• • Είναι σημαντικό να λαμβάνονται προληπτικά μέτρα.
  • Η εκπαίδευση για τη διαχείριση χρόνου στην οθόνη πρέπει να ξεκινάει από νωρίς.
  • Μόλις αναπτυχθεί ένα είδος εξάρτησης, οι επιλογές είναι περιορισμένες.
  • Αν θέλετε να βοηθήσετε τα παιδιά, πρέπει να σκέφτεστε σε μακροπρόθεσμο χρόνο. Κάποια από τα οφέλη να περιμένετε να φανούν σε μήνες ενώ όταν υπάρχει εθισμός, σε χρόνια.

Αν ρίξουμε μια ρεαλιστική ματιά στην τρέχουσα κατάσταση που βιώνουμε, θα χρειαστεί να συνειδητοποιήσουμε ότι όλοι μας πρέπει να επανεξετάσουμε τη ζωή μας και να σκεφτούμε διαφορετικά. Αυτή θα είναι η μεγάλη πρόκληση που θα αντιμετωπίσουμε τα επόμενα χρόνια. Σε περίπτωση μιας ισχυρής καταιγίδας ή ενός σεισμού, τα σπίτια που χτίστηκαν με βιαστικό και πρόχειρο τρόπο θα είναι τα πρώτα που θα καταρρεύσουν. Αυτή τη στιγμή βιώνουμε μια τέτοια καταιγίδα, έναν τέτοιο κοινωνικό σεισμό.

*

Η σημερινή κατάσταση είναι επίσης γνωστή ως πολυκρίση. Το διαδίκτυο (και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) είναι μόνο ένα από τα πολλά ζητήματα που έχουν επηρεάσει τη σωματική και ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων τις τελευταίες δεκαετίες. Η αύξηση των χρόνιων ασθενειών, η κατάθλιψη και η παχυσαρκία μεταξύ των νέων είναι τρία από τα πολλά άλλα. Η κλιματική αλλαγή και οι κοινωνικές ανακατατάξεις δημιουργούν μεγάλη αβεβαιότητα. Οι νέοι συχνά αισθάνονται ότι βρίσκονται σε ένα αδιέξοδο. Η συνθηματική φράση των νέων για αυτήν την κατάσταση είναι: «είμαστε η τελευταία γενιά» (the last generation). Συχνά αισθάνονται άβολα στη ζωή τους και όλο και περισσότερο και στο φύλο τους. Θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά γιατί συμβαίνει αυτό.

*

Όταν ήρθα στην Ελλάδα πριν από 30 και πλέον χρόνια είχα τη δυνατότητα να ζήσω σε μια ακόμη σχετικά παραδοσιακή ελληνική κοινωνία. Παρατήρησα αρκετές συμπεριφορές που ήταν πολύ διαφορετικές από τη χώρα στην οποία μεγάλωσα (Γερμανία). Για παράδειγμα, μου έκανε εντύπωση το γεγονός ότι τότε στην Ελλάδα δεν φαινόταν να υπάρχει εφηβική κρίση. Νομίζω ότι ήταν η ανθρωπολόγος Μάργκαρετ Μιντ (Margret Mead) που υποστήριξε ότι γενικά δεν υπάρχουν κρίσεις εφηβείας στους παραδοσιακούς πολιτισμούς.

Η ελληνική κοινωνία έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία χρόνια. Η εφηβεία έχει γίνει πλέον μια δραματική διαδικασία μετασχηματισμού. Αυτή είναι μία μόνο έκφραση αυτής της θεμελιώδους κοινωνικής αλλαγής, για την οποία οι γονείς και η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της έχουν ελάχιστα προετοιμαστεί.

*

Μια βασική αρχή της θεραπευτικής συμβουλευτικής μας είναι: «Δε σημαίνει πως όλα όσα αντιμετωπίζονται μπορούν και να αλλάξουν, όμως τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει πριν αντιμετωπιστεί» (Not everything that is faced can be changed, but nothing can be changed until it is faced).

Έτσι, πρώτα απ’ όλα, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την πλήρη έκταση του προβλήματος. Πού βρισκόμαστε; Πόσο μεγάλο είναι πραγματικά το πρόβλημα; Η απάντηση είναι: Είναι χειρότερο από ό,τι νομίζουμε. Αυτό είναι το θέμα ενός από τα άρθρα μας σχετικά με τους κινδύνους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (θα δημοσιευτεί σύντομα). Αξίζει πραγματικά να ρίξουμε μια καθαρή ματιά στο τι συμβαίνει στον κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Μια σύντομη μας σύνοψη είναι:

• • Η κρίση της ψυχικής υγείας είναι αληθινή.
  • Τα Social media οδηγούν συχνά σε κατάθλιψη.
  • Τα Social media καταστρέφουν τη συγκέντρωση.
  • Τα Social Media μπορεί να αποτελούν ένα επικίνδυνο μέρος.
  • Οι εταιρείες τεχνολογίας θέλουν να είναι τα παιδιά και οι νέοι εθισμένοι στα Social Media.
  • Το έχουν καταφέρει.

Οι γονείς είναι σε μεγάλο βαθμό μόνοι τους όσον αφορά την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης.

• • Γίνεται πολύ μικρή συζήτηση και υπάρχει λίγος προβληματισμός από την μεριά των γιατρών και των ψυχολόγων. Υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτό, στους οποίους θα αναφερθούμε σε μια ανάρτηση στο Blog μας σε δεύτερο χρόνο. Η θλιβερή κατάσταση της θεραπευτικής συμβουλευτικής είναι επίσης έκφραση και μέρος της πολυκρίσης.
  • Υπάρχουν κατά καιρούς σοβαρές προσπάθειες στον Τύπο να προσεγγίσουν το θέμα. Συχνά, όμως, ο μοναδικός σκοπός αυτών των δημοσιεύσεων φαίνεται να είναι απλά για να δημιουργήσουν εντυπώσεις ή φόβο συμβάλλοντας ελάχιστα στην κατανόηση αυτής της δύσκολης κατάστασης και ακόμη λιγότερο σε πιθανές λύσεις.
  • Καμία υποστήριξη δεν μπορεί να αναμένεται από τους αρμόδιους για την υγειονομική περίθαλψη, δηλαδή τους πολιτικούς φορείς. Υπάρχει μια ιστοσελίδα της Κυβέρνησης αφιερωμένη στην ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο. Όμως, οι υπεύθυνοι που τη δημιούργησαν δεν μπόρεσαν να σκεφτούν κάτι καλύτερο από την τεχνική του «συμβολαίου» όπου οι γονείς συνάπτουν ένα γραπτό συμβόλαιο με τα παιδιά τους (είτε μικρότερης ηλικίας είτε μεγαλύτερης) ορίζοντας το πώς θα γίνεται η χρήση (χρόνος, ιστότοποι, περιεχόμενο κλπ.) του Internet και των Social Media.

Ο σκοπός μας είναι να στηρίξουμε τους γονείς στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα που μας αφορά όλους και είναι τόσο σημαντικό για την υγιή ανάπτυξη των παιδιών και των νέων.