Η ζάχαρη αποτελεί το μεγαλύτερο διατροφικό πρόβλημα στα παιδιά του Δυτικού κόσμου. Διαφορετικές έρευνες δείχνουν, ότι η ημερήσια κατανάλωση ανέρχεται περίπου στα 140-160 γρ. Αυτό σημαίνει, ότι τα παιδιά καταναλώνουν περισσότερο από 50 κιλά ζάχαρη ετησίως. Ο Βρετανός Τζέιμι Όλιβερ (Jamie Oliver), ο γνωστός σεφ, θέλοντας να καταδείξει τη σοβαρότητα αυτού του προβλήματος, σε μία ομιλία του, έριξε ένα καρότσι γεμάτο ζάχαρη πάνω στη σκηνή. Αυτήν, την τρομακτικά μεγάλη ποσότητα, την καταναλώνουν τα παιδιά της Αγγλίας στη διάρκεια της πενταετούς φοίτησής τους στο δημοτικό σχολείο, μόνο από το σοκολατούχο γάλα.

Εάν οι γονείς δούνε την  πραγματικότητα των παιδιών τους, εάν πραγματικά τολμούν να δουν προσεκτικά, θα συνειδητοποιήσουν ότι όλα αυτά δεν είναι υπερεκτιμημένα. Η ζάχαρη είναι παντού και συνεχώς τα παιδιά καταναλώνουν τρόφιμα με ζάχαρη.

Ποιο είναι, λοιπόν, το πρόβλημα με τη ζάχαρη;

α) εξάρτηση

 Εργαστηριακές μελέτες απέδειξαν ότι αρουραίοι είχαν εθιστεί περισσότερο στη ζάχαρη παρά στην ηρωίνη. Αυτή η εθιστική ιδιότητα της ζάχαρης παρατηρείται συχνά και στα παιδιά, κάτι που δε συμβαίνει με το μέλι. Είναι ιδιαιτέρως δύσκολο να περιορίσει κανείς τα γλυκά στα παιδιά. Οι περισσότεροι γονείς θεωρούν αυτόν τον εθισμό μόνο ως μια συνήθεια και παραβλέπουν, ή αγνοούν σε κάποιο βαθμό, το γεγονός ότι κρύβεται ένα πραγματικό ιατρικό πρόβλημα πίσω από αυτό.

β) η καθαρή ποσότητα

50 κιλά ζάχαρης ετησίως αντιστοιχούν σε περισσότερο από 19.000 θερμίδες ή 7 κιλά λίπος. Η ζάχαρη είναι η μεγαλύτερη κινητήρια δύναμη της παχυσαρκίας και η παχυσαρκία είναι γνωστό ότι δημιουργεί πληθώρα προβλημάτων. Δεν καταλήγουν, όμως, όλα τα παιδιά παχύσαρκα, ακόμη και όταν καταναλώνουν τρόφιμα, τα οποία περιέχουν πολλή ζάχαρη. Σε μια τέτοια περίπτωση, ένα τέταρτο ή περισσότερο της διατροφής τους είναι ζάχαρη, δηλαδή κενές θερμίδες.

Επομένως, δεν καταναλώνουν ποιοτικές τροφές και δεν προσλαμβάνουν πολλά και πολύτιμα για τον οργανισμό στοιχεία, π.χ. φυτικές ίνες, βιταμίνες, ένζυμα, καθώς και άλλα στοιχεία, τα οποία είναι απαραίτητα για την καλή ψυχική και σωματική ανάπτυξή τους.

 Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά, τα οποία καταναλώνουν αυξημένη ποσότητα ζάχαρης, είτε καταλήγουν παχύσαρκα είτε έχουν ανεπαρκή πρόσληψη σημαντικών θρεπτικών στοιχείων ή και τα δύο.

γ) αντιδραστική υπογλυκαιμία

Ωστόσο, υπάρχει και ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα με τη ζάχαρη. Η ζάχαρη σε καθαρή μορφή δεν υπάρχει στη φύση. Όταν καταναλώνεται, απορροφάται γρήγορα από το έντερο, αρκετά πιο γρήγορα απ’ ότι όταν καταναλώνεται σε μορφή φρούτου ή σε άλλες διατροφικές μορφές.

Αυτό δημιουργεί μια απότομη αύξηση του σακχάρου στο αίμα, η οποία μπορεί να φτάσει τα 160 mg/dl ή ακόμη και να τα ξεπεράσει. Αποτέλεσμα: Το πάγκρεας εκκρίνει μια μεγάλη ποσότητα ινσουλίνης, ώστε να καθαρίσει το αίμα απ’ όλο αυτό το φορτίο ζάχαρης.

Στη συνέχεια, μετά από μία ώρα ή δύο, το σάκχαρο του αίματος πέφτει κάτω από το κανονικό επίπεδο.

 Πρόκειται για τη λεγόμενη αντιδραστική υπογλυκαιμία.

Όλοι γνωρίζουμε την αντιδραστική υπογλυκαιμία. Μερικές φορές μετά από ένα καλό γεύμα, οι περισσότεροι από εμάς νιώθουμε την ανάγκη για γλυκό. Αυτή η αντιδραστική υπογλυκαιμία συχνά παρατηρείται ακόμη και όταν έχουμε πιει ένα μεγάλο ποτήρι χυμό από πορτοκάλι.  O χυμός πορτοκαλιού περιέχει πολλή ζάχαρη, όπως και πολλά φρούτα. Η ποσότητα ζάχαρης σε χυμούς είναι αμελητέα, όταν δεν υπάρχει επιπρόσθετη ζάχαρη, ειδικά όταν συγκρίνεται με τα φυσικά οφέλη που έχει ο φρέσκος φυσικός χυμός από πορτοκάλι.

 Παρ’ όλα αυτά, ο χυμός δημιουργεί αντιδραστική υπογλυκαιμία, η οποία όμως δεν εμφανίζεται όταν καταναλώνουμε φρούτα. Η αντιδραστική υπογλυκαιμία προκαλεί πολλά προβλήματα, τόσο ψυχολογικά όσο και λειτουργικά.

 Κλασικά ψυχολογικά προβλήματα είναι η ανησυχία, η επιθετικότητα, ο φόβος,  η διάσπαση προσοχής κ.ά. H κατανάλωση ζάχαρης σχετίζεται επίσης με τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).

Σε λειτουργικό επίπεδο η αντιδραστική υπογλυκαιμία οδηγεί σε ζαλάδα, καθώς και σε εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος, πράγμα το οποίο καθιστά τα παιδιά ιδιαίτερα ευάλωτα στις λοιμώξεις.

δ) αντίσταση στην ινσουλίνη

Εκτός απ’ αυτές τις βραχυπρόθεσμες συνέπειες της αντιδραστικής υπογλυκαιμίας υπάρχουν και μακροπρόθεσμες.

Μια από αυτές είναι ότι τα κύτταρα του σώματός μας αντιδρούν όλο και λιγότερο στην ινσουλίνη, αναπτύσσουν αυτό το οποίο ονομάζεται αντίσταση στην ινσουλίνη.

Αυτή η αντίσταση είναι το πρώτο βήμα προς τον διαβήτη τύπου Β.  Στον Δυτικό κόσμο οι περιπτώσεις του διαβήτη τύπου B έχουν αυξηθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε ο ιατρικός κόσμος να κάνει, πλέον, λόγο για επιδημία του διαβήτη.

Δυστυχώς, αυξάνει όλο και περισσότερο ο αριθμός των παιδιών, τα οποία παρουσιάζουν, ήδη από την εφηβεία τους, μια τέτοιου είδους αντίσταση στην ινσουλίνη.

Αυτό σημαίνει ότι:

Η υψηλή κατανάλωση ζάχαρης οδηγεί, εκτός των άλλων, και σε αρκετές χρόνιες παθήσεις (μερικές μόνο από αυτές έχουν αναφερθεί εδώ), είτε μέσω της παχυσαρκίας είτε απευθείας μέσω της αντιδραστικής υπογλυκαιμίας και της αντίστασης στην ινσουλίνη. Ελάχιστες διατροφικές συνήθειες έχουν παρόμοιες, τόσο καθοριστικής  σημασίας επιπτώσεις για την υγεία των παιδιών μας, όπως η κατανάλωση ζάχαρης.

Πώς να αντιμετωπίσετε την επιθυμία για κάτι γλυκό 

Ως γενικός ιατρός, κατέληξα, εδώ και πολλά χρόνια, στο συμπέρασμα ότι είναι ουσιαστικά χρήσιμο για την υγεία μας η αναζήτηση της ποιότητας στις τροφές. Η έντονη επιθυμία για γλυκό δεν είναι κάτι το κακό. Απεναντίας, είναι ένα φυσικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό, το οποίο, όμως, θα πρέπει, απ’ όλους μας, να αντιμετωπίζεται με προσοχή. Για παράδειγμα, ένα κρουασάν είναι ένα είδος γλυκού κακής ποιότητας. Είναι φτιαγμένο από άσπρο αλεύρι, πολλή ζάχαρη, κακά λίπη, λίγο φτηνό κακάο, πολλά συντηρητικά και τεχνητές γεύσεις. Τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα: «Γιατί πρέπει ένα παιδί να καταναλώσει κάτι τέτοιο ενώ υπάρχουν τόσες πολλές εναλλακτικές λύσεις για γλυκά υψηλής ποιότητας;»Πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε την ποιότητα στη διατροφή και στη ζωή μας. Αλλά και τα παιδιά χρειάζονται να σκεφτούν λίγο διαφορετικά και απλώς να κάνουν τα ίδια κάποια προσπάθεια. Φυσικά αυτό είναι συχνά δύσκολο τόσο στο ευρύτερο κοινωνικό, όσο και στο στενό οικογενειακό περιβάλλον μας.  

Αλλά, η όλη προσπάθεια αξίζει τον κόπο!