Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένα κεντρικό όργανο του μεταβολισμού. Ρυθμίζει τον μεταβολισμό. Λειτουργεί, κατά κάποιον τρόπο, σαν το «γκάζι» του αυτοκινήτου που ρυθμίζει τις στροφές. Ρυθμίζει για παράδειγμα, την εσωτερική θερμότητα, τους σφυγμούς της καρδιάς, την αρτηριακή πίεση αλλά και τους νευροδιαβιβαστές. Ο θυρεοειδής επηρεάζει ουσιαστικά όλα τα κύτταρα. Για να γίνει αυτό, ο αδένας παράγει την ορμόνη θυροξίνη (Τ4) και σε μικρότερο βαθμό την τριϊωδοθυρονίνη (Τ3).

Η ανάγκη για αυτές τις ορμόνες αλλάζει κατά τη διάρκεια της ημέρας (ο οργανισμός μας λειτουργεί ρυθμικά) και κατά τη διάρκεια των εβδομάδων (οι εξωτερικές επιδράσεις δεν είναι ποτέ οι ίδιες) και κατά τη διάρκεια της ζωής (για τους ηλικιωμένους οι τιμές αναφοράς είναι διαφορετικές). Επομένως, η λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα δεν πρέπει να είναι σταθερή. Πρέπει να προσαρμόζεται συνεχώς στη μεταβαλλόμενη απαίτηση της ζωής.  Έτσι, ο θυρεοειδής δε λειτουργεί από μόνος του, αλλά είναι ενσωματωμένος σε ένα μεγαλύτερο λειτουργικό ιστό. Ο κύριος έλεγχος ασκείται από τον εγκέφαλο.

Ο εγκέφαλος εντοπίζει τον θυρεοειδή με την ορμόνη θυρεοτροπίνη (TSH ή Thyroid StimulatingHormone). Όπως λέει και το όνομά της: διεγείρει τη λειτουργία του θυρεοειδούς. Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε τη λειτουργία της θυρεοτροπίνης (TSH) σα μια μητέρα, η οποία προσπαθεί να ενθαρρύνει το παιδί της να διαβάσει για το σχολείο. Όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο TSH, τόσο πιο πολύ φωνάζει. Η TSH αποτελεί το βασικό στοιχείο κρίσης της σωστής λειτουργίας του θυρεοειδούς. Αυτό είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό στην ερμηνεία των εξετάσεων αίματος του θυρεοειδούς: Δεν μετράμε τη λειτουργία του αδένα. Εξετάζουμε την αρμόδια αρχή ελέγχου. Ακούμε την ένταση της φωνής της μητέρας.

Υποθυρεοειδισμός

Κάνουμε λόγο για υποθυρεοειδισμό όταν ο θυρεοειδής αδένας δεν παράγει αρκετή ορμόνη για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού. Περίπου 7% του πληθυσμού θα επηρεαστεί από αυτή τη δυσλειτουργία. Η έλλειψη θυρεοειδικών ορμονών οδηγεί σε μείωση των καυσίμων με λιγότερη διαθέσιμη ενέργεια. Το αποτέλεσμα είναι εύκολη κόπωση και υποτονικότητα. Οι άνθρωποι τείνουν να κρυώνουν πιο εύκολα και να πάρουν βάρος. Μπορεί, επίσης, να υποφέρουν από κάποιο οίδημα, δυσκοιλιότητα, ξηρότητα δέρματος και λεπτά και εύθραυστα μαλλιά. Φυσικά, όλα αυτά τα συμπτώματα μπορεί να συμβαίνουν και για άλλους λόγους.

Για τη διάγνωση υποθυρεοειδισμού, οι ορμόνες Τ3 και Τ4 πρέπει να είναι μειωμένες στις εξετάσεις αίματος.

Υποκλινικός υποθυρεοειδισμός

Συχνά, αυτές οι τιμές βρίσκονται εντός κανονικού εύρους, αλλά η TSH (η φωνή της μητέρας) είναι αυξημένη. Εάν η TSH είναι ελαφρώς αυξημένη (4,5 – 10 mIU / L) και δεν υπάρχουν συμπτώματα, μιλάμε για υποκλινικό υποθυρεοειδισμό βαθμού 1. Εάν η τιμή είναι υψηλότερη από 10 mIU / Lονομάζεται υποκλινικός υποθυρεοειδισμός βαθμού 2. Ο βαθμός 2 του υποθυρεοειδισμού αναπτύσσεται τακτικά σε φανερό υποθυρεοειδισμό, αυτό συνεπάγεται με την εκδήλωση συμπτωμάτων και τη μειωμένη παραγωγή ορμονών του θυρεοειδή (T3, T4).

Τι μπορεί να γίνει σε φανερό (με συμπτώματα) ή υποκλινικό (χωρίς συμπτώματα) υποθυρεοειδισμό;

Θεραπευτικές επιλογές

Η συνηθισμένη στρατηγική είναι η αντικατάσταση της θυρεοειδούς ορμόνης. Στη συνέχεια, το σώμα διαθέτει την απαραίτητη ενέργεια και η TSH βρίσκεται ξανά στο κανονικό εύρος.

Στον φανερό υποθυρεοειδισμός η θεραπεία αντικατάστασης ορμονών είναι αποτελεσματική και χρήσιμη. Στον υποκλινικό υποθυρεοειδισμό τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα.

Παρενέργειες μιας θεραπείας με ορμόνες

1. Ξεκινώντας μία θεραπεία αντικατάστασης ορμονών, ο θυρεοειδής θα σταματήσει να παράγει την ορμόνη. Θα γίνει «τεμπέλης».

2. Κατά συνέπεια, συχνά, απαιτείται δια βίου θεραπεία και ο ασθενής εξαρτάται από το φάρμακο.

3. Η φαρμακευτική θεραπεία δεν παρέχει τον ρυθμό και τις αλλαγές που έχουμε στη ζωή μας. Όμως, οι εσωτερικοί ρυθμοί είναι σημαντικοί για την ευεξία μας.

4. Όταν ένα φάρμακο ρυθμίζει το σώμα, δεν το κάνει ποτέ τόσο καλό όσο ο ίδιος ο οργανισμός. Ένα αυτοκίνητο με επιδιορθωμένο γκάζι θα έχει (για τις ανάγκες που αντιμετωπίζει) κατά καιρούς υψηλότερες στροφές και μερικές φορές χαμηλότερες. Προκειμένου να είναι χρήσιμο ένα αυτοκίνητο με επιδιορθωμένο γκάζι θα πρέπει να έχει υψηλότερες στροφές από αυτές που έχει ανάγκη ένα αυτοκίνητο με κανονική λειτουργία. Το ίδιο ισχύει και για τον μεταβολισμό. Συνοπτικά, η θεραπεία για τον θυρεοειδή αδένα είναι πάντα πιο υψηλά ρυθμισμένη από τη φυσιολογική λειτουργία του θυρεοειδούς. Αυτό μπορεί να είναι επιβλαβές καθώς μία υψηλότερη ρύθμιση συνδέεται με χειρότερη υγεία.[1] Ένας στους τρεις ασθενής με ορμονική θεραπεία ζει με ελαφρύ φαρμακευτικό υπερθυρεοειδισμό.[2]

5. Τα τυπικά συμπτώματα ενός φαρμακευτικού υπερθυρεοειδισμού είναι:

• Ανησυχία

• Διαταραχή ύπνου

• Η αίσθηση των παλμών

• Οστεοπόρωση

Ο κίνδυνος της υπέρ-θεραπείας (φαρμακευτικός υπερθυρεοειδισμός και ιατρογενής θυρεοτοξίκωση) είναι ιδιαίτερα υψηλός σε ηλικιωμένους ασθενείς και σε  γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση.

Πότε η θεραπεία είναι απαραίτητη;

Γενικά, πριν ξεκινήσετε μία θεραπεία, πρέπει να εξετάσετε το γεγονός αν είναι πραγματικά απαραίτητη. Για τον υποκλινικό υποθυρεοειδισμό βαθμού 1, οι διεθνείς οδηγίες είναι επιφυλακτικές. Μεγάλες μελέτες δείχνουν, ότι οι ασθενείς δεν επωφελούνται από ορμονική θεραπεία, εφόσον δεν υπάρχουν συμπτώματα.[3]

Δεδομένου ότι το 60% των ασθενών με υποκλινικό υποθυρεοειδισμό βαθμού 1 και τα  3/4 των παιδιών με αυξημένη TSH,[4]  ομαλοποιούνται σε διάστημα 5 ετών, η γενική υποστήριξη της υγείας και του ανοσοποιητικού συστήματος είναι απολύτως επαρκής. Επομένως, δεν υπάρχει λόγος να βιαστείτε αν η TSH είναι αυξημένη.

Γιατί ο θυρεοειδής δε λειτουργεί σωστά;

O υποθυρεοειδισμός είναι, συχνά, το αποτέλεσμα μιας ιογενούς φλεγμονής, είτε του ίδιου του θυρεοειδούς αδένα, είτε μιας γενικής λοίμωξης. Καθώς οι περισσότερες από αυτές τις ασθένειες είναι αυτοπεριοριζόμενες και περνούν χωρίς θεραπεία, η αύξηση της TSH είναι παροδική.

Κάπως διαφορετική είναι η περίπτωση της νόσου Χασιμότο (Hashimoto). Αυτή, είναι μία αυτοάνοση ασθένεια, κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στον θυρεοειδή και τον καταστρέφει αργά. Το πρόβλημα δεν είναι ο θυρεοειδής. Είναι μία λανθασμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και ο θυρεοειδής αντιπροσωπεύει μόνο ένα τοπικό σύμπτωμα. Δεν υπάρχει κανένας λόγος για χορήγηση θεραπείας του θυρεοειδούς όσο λειτουργεί σωστά. Μόνο, όταν καταστρέφεται και εμφανίζεται ένας υποθυρεοειδισμός, ενδείκνυται η ορμονοθεραπεία. Η θεραπεία της νόσου Χασιμότο (Hashimoto) είναι μία θεραπεία του ανοσοποιητικού συστήματος για να λειτουργήσει σωστά ξανά ο θυρεοειδής.

Συγκριτικά, πολλές από τις αιτίες του υποθυρεοειδισμού δε βρίσκονται στον θυρεοειδή και η θεραπεία τους δεν θα έχει καμία σχέση με τον αδένα.

Πώς μπορεί να αποκατασταθεί η λειτουργία του θυρεοειδούς;

Σε γενικές γραμμές, η προσπάθεια της φυσιοπαθητικής θεραπείας είναι η υποστήριξη της λειτουργίας του σώματος. Βελτιώνει την αυτορρύθμιση. Στην περίπτωση του υποθυρεοειδισμού υπάρχουν πολλές στρατηγικές για τη βελτίωση της λειτουργίας του σώματος και του θυρεοειδούς.

A. Διατροφή

Η υποθυρεοειδισμός μπορεί να αποτελεί συνέπεια κακής διατροφής. Η έλλειψη απαραίτητων ουσιών, όπως το ιώδιο ή το σελήνιο μπορεί να οδηγήσει σε δυσλειτουργία του θυρεοειδούς. Είναι σαν ένα παιδί το οποίο δεν έχει πένα και χαρτί. Πώς θα κάνει την εργασία του; Οι φωνές της μητέρας δεν θα είναι αποτελεσματικές. Ειδικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η TSH θα αυξηθεί όταν λείπει το ιώδιο.[5] Δυστυχώς,

δεν υπάρχουν απλές εξετάσεις αίματος για να μετρηθεί εάν ένα άτομο έχει αρκετό ιώδιο.[6] Η υπερβολική ποσότητα ιωδίου θα οδηγήσει, επίσης, σε υποθυρεοειδισμό είτε άμεσα, είτε προκαλώντας τη θυρεοειδίτιδα, Χασιμότο.[7]

Το σελήνιο είναι ακόμα ένα σημαντικό στοιχείο για τη λειτουργία του θυρεοειδούς. Ωστόσο, τελευταία έχουμε ξεκινήσει να κατανοήσουμε την επίδραση του σεληνίου στον θυρεοειδή και στο ανοσοποιητικό σύστημα γενικότερα.

Χρειαζόμαστε μία διατροφή που να παρέχει αρκετό ιώδιο και σελήνιο. Όμως, δεν είναι μόνο αυτά τα δύο μέταλλα που παίζουν σημαντικό ρόλο. Μία θρεπτική διατροφή έχει πολύ θετικό αντίκτυπο στην υγεία εν γένει, στην εντερική χλωρίδα και στο ανοσοποιητικό σύστημα και είναι σε θέση να βελτιώσει τη λειτουργία του θυρεοειδούς. [8]

Τα τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη μπορεί να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της θυρεοειδίτιδας Χασιμότο και η διακοπή της έχει, συχνά, ευεργετική επίδραση στη νόσο.[9]

B. Παχυσαρκία

Έως το 23% των υπέρβαρων παιδιών έχουν αυξημένη TSH και εμφανίζουν τις σχετικές αλλαγές στον υπέρηχο. Χάνοντας βάρος ο θυρεοειδής ρυθμίζεται ξανά.^[10] Στον υποθυρεοειδισμός τα λιπίδια του αίματος (χοληστερόλη και τριγλυκερίδια) τείνουν να είναι αυξημένα.[11]

Αυτό δείχνει μία στενή αλληλεπίδραση μεταξύ της λειτουργίας του θυρεοειδούς και του σωματικού βάρους. Σημαντικός ρόλο παίζει η ορμόνη Λεπτίνη, η οποία ρυθμίζει την πείνα και τη λειτουργία του θυρεοειδούς.[12] Η βελτίωση του μεταβολισμού, η μείωση του λίπους και του βάρους θα βελτιώσει τη λειτουργία του θυρεοειδούς.

Γ. Χημικές ουσίες

Ορισμένες χημικές ουσίες παρεμβαίνουν στη λειτουργία του θυρεοειδούς και μπορεί να δημιουργήσουν υποθυρεοειδισμό.^[13] Αυτές οι ουσίες ονομάζονται Ενδοκρινείς διαταράκτες (endocrinological disrupters).

Δ. Γενική ρύθμιση

Η λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα είναι στενά συνδεδεμένη με τη λειτουργία των Επινεφριδίων (ορμόνες στρες) και των σεξουαλικών ορμονών. Μία δυσλειτουργία σε ένα από αυτά τα συστήματα θα έχει αντίκτυπο στον θυρεοειδή αδένα. Η ρύθμιση του στρες και ο τρόπος ζωής μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο στη λειτουργία του θυρεοειδούς. Ακόμα και η ψυχοθεραπεία μπορεί να βελτιώσει τη λειτουργία του θυρεοειδούς και τον υποθυρεοειδισμό.[14]

Ε. Η υγεία της καρδιάς

Είναι γνωστό ότι ο υποθυρεοειδισμός, ακόμα και υποκλινικός υποθυρεοειδισμός έχει αντίκτυπο στη λειτουργία της καρδιάς. Τα άτομα με υποθυρεοειδισμό έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιακής ανεπάρκειας και στεφανιαίας νόσου σε σύγκριση με αυτούς που έχουν φυσιολογικές τιμές.[15][16]Αλλά, η διόρθωση της TSH με ένα φάρμακο δεν βελτιώνει την υγεία της καρδιάς.[17] Πιθανώς να συμβαίνει το αντίστροφο: Τα μέτρα για τη βελτίωση της υγείας της καρδιάς θα βελτιώσουν, επίσης, τη λειτουργία του θυρεοειδούς καθώς ο στόχος του θυρεοειδούς είναι να παρέχει την ενέργεια για όλες τις δραστηριότητες που χρειάζεται μια υγιής καρδιά.

Συμπέρασμα

Η ορμονική θεραπεία μπορεί να είναι σημαντική για τη θεραπεία δυσλειτουργιών του θυρεοειδούς αδένα. Ωστόσο, πολλές καταστάσεις μπορούν να θεραπευτούν με μια αλλαγή της διατροφής ή / και του τρόπου ζωής. Άλλες εναλλακτικές θεραπείες θα οδηγήσουν, συχνά, σε καλά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Η αντικατάσταση της ορμόνης δεν θα προκαλέσει μία καλή λειτουργία του θυρεοειδούς σύμφωνα με τις εσωτερικές και εξωτερικές συνθήκες, ακόμη και αν οι τιμές αναφοράς φαίνονται οι ιδανικές.

Πηγές

[1] Bano A, Dhana K, Chaker L, Kavousi M, Ikram MA, Mattace-Raso FUS, Peeters RP, Franco OH (2017): Association of Thyroid Function With Life Expectancy

With and Without Cardiovascular Disease, JAMA Intern Med. 2017 Nov 1;177(11):1650-1657. doi: 10.1001/jamainternmed.2017.4836

[2] Biondi B, Cappola AR, Cooper DS (2019): Subclinical Hypothyroidism, A Review, JAMA. 2019;322(2):153-160. doi:10.1001/jama.2019.9052

[3] Stott DJ, Rodondi N, Bauer DC; TRUST Study Group (2017): Thyroid Hormone Therapy for Older Adults with Subclinical Hypothyroidism, N Engl J Med. 2017 Oct 5;377(14):e20. doi: 10.1056/NEJMc1709989.

[4] Vigone MC, Capalbo D,  Weber G, Salerno M (2018): Mild Hypothyroidism in Childhood, J Endo Soc. 2018;2(9):1024-1039

[5] Alexander EK, Pearce EN, Brent GA, et al. 2017 Guidelines of the American Thyroid Association for the diagnosis and management of thyroid disease during pregnancy and the postpartum. Thyroid 2017;27:315-389

Zimmermann MB. The importance of adequate iodine during pregnancy and infancy. World Rev Nutr Diet 2016;115:118-124

[6] Duntas LH (2015): The Role of Iodine and Selenium in Autoimmune Thyroiditis, Horm Metab Res 2015; 47: 721–726, DOI http://dx.doi.org/10.1055/s-0035-1559631

[7] Braverman LE, Cooper DS, (eds.) (2013): Werner&Ingbar’s The Thyroid, New Delhi, σελ. 242

[8] Luber P in Bowthorpe JA(ed.) (2014): Stop the Thyroid Madness II, Dolores, Colorado σελ. 197-214

[9] Bowthorpe JA (2008): Stop the Thyroid Madness, Fredericksburg, Texas, σελ. 143

[10] Vigone MC, Capalbo D,  Weber G, Salerno M (2018): Mild Hypothyroidism in Childhood, J Endo Soc. 2018;2(9):1024-1039

[11] Biondi B, Cappola AR, Cooper DS (2019): Subclinical Hypothyroidism, A Review, JAMA. 2019;322(2):153-160. doi:10.1001/jama.2019.9052

[12] Duntas LH, Biondi B. The interconnections between obesity, thyroid function, and autoimmunity: the multifold role of leptin. Thyroid 2013 Jun;23(6):646-53. Doi: 10.1089/thy.2011.0499

[13] Braverman LE, Cooper DS, (eds.) (2013): Werner&Ingbar’s The Thyroid, New Delhi, σελ. 840-42

Landrigan PJ, Landrigan MM (2018), Children & Environmental Toxins, New York, σελ. 99-110

[14] Schubert C (2015): Psychoneuroimmunologie und Psychotherapie, Stuttgart, σελ. 43

[15] Wiersinga WM (2015): Guidance in Subclinical Hyperthyroidism and Subclinical Hypothyroidism: Are We Making Progress?, Eur Thyroid J. 2015 Sep;4(3):143-8. doi: 10.1159/000438909

[16] Inoue K, Ritz B, Brent GA, Ebrahimi R, Rhee CM, Leung AM. Association of Subclinical Hypothyroidism and Cardiovascular Disease With Mortality. JAMA Netw Open. 2020;3(2):e1920745. doi:10.1001/jamanetworkopen.2019.20745

[17] Thayakaran, R., Adderley, N. J., Sainsbury, C., Torlinska, B., Boelaert, K., Šumilo, D., … Nirantharakumar, K. (2019). Thyroid replacement therapy, thyroid stimulating hormone concentrations, and long term health outcomes in patients with hypothyroidism: longitudinal study. BMJ (Clinical research ed.), 366, l4892. doi:10.1136/bmj.l4892