Όλοι οι γονείς πιστεύουν ότι τα παιδιά τους μπορούν να γίνουν μόνο τα θύματα. Αλλά είναι πολύ εύκολο να γίνουν και οι θύτες.

Ήμουν 11 ετών όταν στεκόμουν μπροστά από ένα περίπτερο μαζί με έναν φίλο. Δε θυμάμαι ποιος από εμάς είχε αρχικά την ιδέα αλλά, τέλος πάντων, κάποια στιγμή έβγαλα ένα περιοδικό από τη θήκη και το έβαλα κάτω από το μπουφάν μου. Ήταν μια παράξενη στιγμή που τη θυμάμαι ακόμη και σήμερα. Ήταν σα να είχα περάσει μέσα από έναν αόρατο τοίχο. Τις ημέρες που ακολούθησαν, κατά καιρούς έκλεβα κάτι μικρό, κάποιες φορές γλυκά, άλλες ένα περιοδικό κλπ. Δεν ήθελα όμως τίποτα από αυτά, ούτε τα είχα ανάγκη. Αυτή η πράξη αποτελούσε περισσότερο ένα είδος περιέργειας για το πώς είναι να κλέβεις. Σήμερα θα το θεωρούσα ως μια έξαρση του επιστημονικού μου ενδιαφέροντος να κατανοήσω τέτοιου είδους συμπεριφορές. Καθώς περνούσαν οι μέρες κάποια στιγμή  σταμάτησα αυτή τη συμπεριφορά και άρχισα να ξεχνάω αυτή τη φάση. Όμως, λίγες εβδομάδες αργότερα, έγινε ένα περιστατικό στο σχολείο όπου κάποιος έκλεψε χρήματα από συμμαθητές μου κατά τη διάρκεια του μαθήματος των αθλητικών. Θεωρήθηκα ο κύριος ύποπτος, ότι εγώ τα έκλεψα. Πιθανώς, ο «φίλος» μου να είχε κυκλοφορήσει αυτή τη φήμη. Ωστόσο, η ειρωνεία είναι πως μάλλον αυτός ήταν τελικά ο κλέφτης, γιατί σύντομα παρουσίασε παραβατική συμπεριφορά, έφυγε από το σχολείο μας και άρχισε να ζει στην παρανομία. Όλα αυτά, φυσικά, τα κατάλαβα μόνο αργότερα. Καθώς λοιπόν, ήμουν καλός μαθητής και προερχόμουν από μια αξιοσέβαστη οικογένεια, το γεγονός οδήγησε μόνο σε μια σιωπηρή επίπληξη. Παρ’ όλα αυτά, τέθηκε στο τραπέζι ως επιλογή η αποβολή μου από το σχολείο. Αν είχε κληθεί η αστυνομία, αν είχα στιγματιστεί ως παραβάτης σε μια μικρή πόλη ή ακόμη και αν είχα αποβληθεί από το σχολείο, τι θα μου είχε συμβεί; Πώς θα επηρέαζε αυτό τη ζωή μου;

Όλοι οι γονείς πιστεύουν ότι τα παιδιά τους μπορούν να γίνουν μόνο τα θύματα. Αλλά είναι πολύ εύκολο να γίνουν και οι θύτες. Ειδικά σε μια ηλικία που δεν υπάρχει η παραμικρή αντίληψη για το τι σημαίνει να κάνεις παρανομίες. Μπορεί να επηρεάσει τον καθένα. Στη Γερμανία έγινε γνωστή η περίπτωση ενός αγοριού που εκφόβιζε άλλα παιδιά. Το παράδοξο σε αυτήν την ιστορία ήταν πως ο πατέρας αυτού του παιδιού ήταν σύμβουλος διαχείρισης του σχολικού εκφοβισμού και έκανε εκστρατείες για την καλή συμπεριφορά στα σχολεία και παρείχε πολλή εθελοντική εργασία σε αυτόν τον τομέα. Όπως ήταν φυσικό, ο πατέρας αιφνιδιάστηκε όταν τον κάλεσαν στο σχολείο του γιου του για να τον ενημερώσουν για τη συμπεριφορά του.[1] 

Επομένως, αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως μπορεί να συμβεί στον καθένα. Συχνά είναι οι συμπτώσεις, οι περιστάσεις, η επιθυμία για αναγνώριση ή η πίεση των συνομηλίκων μπορεί να μετατρέψουν τα παιδιά σε θύτες.

Ας πάρουμε το παράδειγμα ενός 13χρονου αγοριού από την περιοχή του Ηρακλείου που έκανε deepfaking σε συμμαθήτριες του. Αυτό σημαίνει ότι είχε τοποθετήσει τα πρόσωπα κάποιων κοριτσιών πάνω στα σώματα άλλων γυναικών από πορνογραφικό υλικό. Μάλλον δεν είχε την παραμικρή ιδέα για το τι είχε κάνει και τι στα αλήθεια μπορεί να προκαλέσει αυτή του η πράξη, γιατί έδειχνε τις φωτογραφίες αυτές στα κορίτσια. Φυσικά, εκείνες δεν το βρήκαν αστείο και πήγαν στην αστυνομία. Τι συνέβη στην πορεία;

Σε βάρος του αγοριού ασκήθηκε ποινική δίωξη σε βαθμό κακουργήματος

• • για κατοχή και διαβίβαση υλικού παιδικής πορνογραφίας ανηλίκων, και
  • για παραβίαση προσωπικών δεδομένων ειδικής κατηγορίας κατά συρροή με τη μορφή της κατοχής, επέμβασης, αλλοίωσης και κοινολόγησης με διαβίβαση και έχει παραπεμφθεί στον ανακριτή. [2]

Φυσικά, είναι απαραίτητο να ληφθούν ορισμένα μέτρα σε μια τέτοια περίπτωση. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μας, πρέπει να αποφεύγονται δύο πράγματα, δηλαδή η διαπόμπευση και η τιμωρία ως η μόνη λύση. Η λογική είναι πως το αγόρι θα πρέπει να καταλάβει τι ήταν εντελώς ανάρμοστο και λάθος εδώ και να μην προβεί σε τέτοιου ή άλλου είδους πράξεις αυτού του βαθμού στο μέλλον. Έτσι, ο βασικός στόχος θα πρέπει να είναι να του δοθεί η δυνατότητα να συμπεριφέρεται με τρόπο που να τον καθιστά καλό μέλος της κοινωνίας.

Αυτό που έκανε το αγόρι ήταν λάθος, προσβλητικό και υβριστικό. Αλλά το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι η ατομική του συμπεριφορά. Η υπόθεση αυτή υποδεικνύει πολλά σοβαρά κοινωνικά προβλήματα. Πρώτον, η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων έχει ξεφύγει εντελώς από τον έλεγχο. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι ανεπαρκής και χαρακτηρίζεται πλέον σε μεγάλο βαθμό από την πορνογραφία. Σε μια από τις διαλέξεις μας, μια μητέρα σηκώθηκε και έφυγε από την αίθουσα όταν μιλούσαμε για την πορνογραφία. Οι γονείς συχνά σοκάρονται όταν ερωτώνται αν πιστεύουν ότι ο γιος τους στην πρώιμη εφηβεία μπορεί να παρακολουθεί πορνογραφία. Εδώ είναι που η κοινωνία στο σύνολό της πρέπει να αποκτήσει μια νέα στάση.

Αλλά δεν είναι μόνο η προσέγγιση της σεξουαλικότητας που είναι προβληματική στην περίπτωση του αγοριού με τα deepfakes. Η γενικότερη στάση απέναντι στο άλλο φύλο δεν έχει αλλάξει προς το καλύτερο τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, ο γενικός σεβασμός προς τους άλλους φαίνεται να υπάρχει όλο και λιγότερο. Αυτά είναι μερικά μόνο από τα κοινωνικά προβλήματα που οδηγούν τα παιδιά και τους νέους σήμερα στην παραβατικότητα.

Δεν γνωρίζουμε ποιο από τα παραπάνω ισχύει για το αγόρι με τα deepfakes. Μπορεί να είναι όλα. Η βασική όμως ερώτηση εδώ είναι αν η αστυνομική παρέμβαση και η ποινή που του ασκήθηκε τον έκαναν τελικά καλύτερο μελλοντικό πολίτη;  Η αλήθεια είναι πως αυτό είναι μάλλον απίθανο. Αλλά σίγουρα έχει μάθει ότι θα έπρεπε να είναι πιο «έξυπνος» για να αποφύγει αυτή τη συνέπεια. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να δείξει τα deepfakes μόνο σε αγόρια συμμαθητές του ή να τα δημοσιεύσει ανώνυμα. Με την τιμωρία του θα μπορούσε ακόμη και να γίνει ήρωας ανάμεσα στα άλλα αγόρια, ήρωας ενός παρεξηγημένου ανδρισμού.

Αλλά το πρόβλημα με τη διαπόμπευση και την τιμωρία δεν σταματάει εκεί. Το χειρότερο είναι ότι η διαπόμπευση του μεμονωμένου παιδιού μας αποσπά από τα πραγματικά προβλήματα που γεννούν μια τέτοια συμπεριφορά.

Πρέπει να παραδεχτούμε ότι ζούμε σε ένα είδος κοινωνικού σεισμού και πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις σημερινές προκλήσεις. Σε αυτούς τους σύγχρονους καιρούς μπορεί να είναι καθαρή σύμπτωση αν το παιδί μας γίνει θύμα ή θύτης.

[1] https://www.zeit.de/gesellschaft/schule/2024-03/mobbing-schule-eltern-kinder/komplettansicht

[2] https://www.cretalive.gr/kriti/kakoyrgimatiki-dioxi-se-13hrono-gia-poniro-montaz-se-fotografies-dyo-koritsion